Slapen in de trein
met je hoofd op een schouder.
Lekker bijslapen.

Tokyo, zaterdag 21 oktober 2017

Foto en tekst door Dolf

Japanners slapen graag in de trein. En met je hoofd tegen een wildvreemde in slaap vallen? Ach, dat kan gebeuren. De foto bovenaan heb ik vier jaar geleden genomen in de metro van Osaka. Het was een uur of negen ’s avonds op een warme augustusdag.

Ik zie ’s ochtends, ’s middags en ’s avonds vaak mensen de ogen dichtdoen en in slaap vallen, of al knikkebollend verder reizen. Vanochtend om een uur of elf nam ik de andere foto in de metro van Tokyo. Zelf vind ik de telefoon er nogal eng losjes bij liggen.

Als je in Japan iemand om zijn hobby vraagt, of als je vraagt: wat heb je het weekend gedaan, dan is slapen een heel normaal antwoord. Mensen werken hier echt lange dagen en wat bijslapen in je vrije tijd vindt niemand vreemd.

In een slaaponderzoek van de OESO staan Japan en Zuid-Korea onderaan met de minste uren slaap. En op de taalschool - we hebben het uitgebreid over tijden, uren en klokkijken gehad - blijkt uit de gespreksoefeningen ook dat docenten om zo’n elf uur gaan slapen en dan om 5 à 6 uur weer opstaan. De reis naar Tokyo vanuit de buitenwijken is lang.

Ik stond een keer ’s ochtends in de trein en keek om mij heen; zo gaat dat bij mij. Zo’n 90% van de reizigers had zijn smartphone voor zich uitgestrekt. De man op de stoel naast mij, en dat kon ik goed zien - want ik stond en hij zat - verstelde zijn wekker. Zijn eerste wekker zou voortaan 3 minuten eerder gaan om 5:17 en zijn tweede wekker zou voortaan om 5:22 gaan. En ik stond naast hem om kwart voor negen. Hoe lang was zijn reis wel niet? Daarna ging hij nog een aantal minuten naar zijn beginscherm staren. Dat zie ik ook vaker: de telefoon is ook een schild tegen sociaal contact.

Japanse werknemers maken lange dagen. Vooral kantoorwerkers mogen pas naar huis als de baas ook weg is. En die wil nog wel eens lang blijven. Want als je meer senioriteit hebt, is ook slapen op het werk minder een probleem. En daarnaast wil je ook voor je collega’s niet als eerste weg.

Als Japanners elkaar succes wensen dan zeggen ze: 頑張って (Ganbatte). Dat kun je vertalen als “Veel succes!”, maar eigenlijk betekent het letterlijk “Doe je best, geef niet op, zet door, hou vol.”. En als mensen na werk naar huis gaan, dan zeggen ze お疲れ様です (Otsukaresamades). En dat betekent niet “Goedenavond, tot morgen”, maar zoveel als “Je zult wel moe zijn. Bedankt voor het harde werken”.

In Japan zijn ontberingen positief en wordt lijden als iets goeds voor de goede zaak gezien. De cultuur is daarmee doordrongen. Dus wat minder slaap is dan ook geen probleem. En als je bij moet slapen in het weekend omdat je zo hard hebt gewerkt, dan snappen ze dat ook. Maar niets doen, dat kan hier niet. Luieren bestaat niet; men is (in de ogen van anderen) altijd bezig.

Dat zegt ook weer wat over het slaaponderzoek. Daar zullen heel wat sociaal wenselijke antwoorden tussen zitten. Dus misschien valt het wel mee. Slapen moet je toch; al doe je het dan misschien niet in bed.

PS. Ik heb, toen ik de foto wat nader had bekeken, nog getwijfeld of ik de foto, die ik vandaag heb genomen, wel kon plaatsen. Ik kwam zelf namelijk uit de stromende regen de metro in.